'Valkuilen en mogelijkheden bij pensioenopbouw', 25 mei 2023
door Lydia Ketting-Stroet
Op 25 mei 2023 hadden we weer een digitale huiskamermeeting: pensioen is een taai onderwerp voor de meesten van ons maar voor iedereen relevant! Veel mensen hadden zich opgegeven. We hadden vier interessante spreeksters bereid gevonden om bij te dragen. Dit deden zij op persoonlijke titel. Er is geen sprake geweest van sponsoring o.i.d. De presentaties van de spreeksters vind je onderstaand.
In de opbouw van de voordrachten kwamen verschillende aspecten rondom pensioenen aan bod.
Chantal Korteweg, directeur inclusive banking bij de ABN-Amro bank, is dit jaar vrouwenvertegenwoordiger naar de Verenigde Naties en heeft de kwetsbare financiële positie van vrouwen als aandachtspunt. De Nederlandse Vrouwen Raad, de koepel van vrouwenorganisaties waar wij als VNVA ook deel van uit maken, draagt altijd de vrouwenvertegenwoordigster voor.
Zij vertelde dat het in het algemeen nog steeds zo is dat vrouwen een achterstand hebben in de opbouw van hun pensioen. Zij vertelde dat er een behoorlijk gat in kennis bestaat bij vrouwen ten aanzien van hun financiële positie. Zij hebben vaak geen financieel onafhankelijke positie. Vrouwen bouwen veel minder pensioen op dan mannen. Laat beginnen en deeltijdwerken zijn daar belangrijke oorzaken van, maar ook een scheiding laat vrouwen financieel vaak in de kou staan. Met het model S-O-S: self-others-system probeert zij het bewustzijn te vergroten. Het ligt niet alleen bij individuele vrouwen dat hier verschillen in blijven bestaan: de communicatie rondom financiën blijkt vaak onvoldoende afgestemd op vrouwen. Zij hebben andere wensen en kunnen nu niet goed bereikt worden. Ook bestaat er in de financiële wereld een onbewuste bias waardoor vrouwelijke ondernemers (en vrouwelijke artsen kunnen ook ondernemer zijn!) niet gelijkwaardig behandeld worden. Haar doel is om binnen de bankwereld dit besef te vergroten en de benadering van vrouwen rondom hun financiën te verbeteren. Vanuit de bank is er veel inzicht in de financiële positie van medici en door gebruik te maken van de zogenaamde “klantreis” worden knelpunten ook duidelijk.
Elma van Vulpen is financieel adviseur voor de VVAA (Vereniging voor Artsen) en heeft bij het vorige lustrum van de VNVA een workshop gehouden over financiën voor vrouwen. Zij heeft overzicht over de vrouwelijke artsen die in dienstverband werken en veelal aangesloten zijn bij het Pensioenfonds Zorg en Welzijn of bij het ABP, maar ook over degenen die vrijgevestigd zijn en verplicht aangesloten bij het pensioenfonds voor huisartsen (SPH) of medisch specialisten (SPMS). Daarnaast vragen mensen vaak advies over aanvullende mogelijkheden ten aanzien van hun inkomen na pensionering. Het valt haar ook op dat mensen pas laat in hun werkzame leven gaan nadenken over hun financiële positie na hun pensioen. Over het algemeen wordt de pensioenpremie als veel ervaren, maar het is goed om te realiseren dat het in principe uitgesteld loon is. Voor mensen in loondienst is de pensioenregeling in de CAO geregeld. Zwangerschap vormt dan geen bedreiging voor de pensioenopbouw in tegenstelling tot vrijgevestigden: voor hen geldt dat zwangerschapsverlof tot een lager inkomen leidt waarbij er uiteindelijk een lagere premie ingelegd wordt. Ook kan het lastig zijn om bij een beperkt inkomen de pensioenpremie op te brengen die gebaseerd is op een hoger inkomen van 3 jaar te voren. Belastingtechnisch mag er ook maar over een maximumbedrag pensioen opgebouwd worden: de zogenaamde aftopping (over ca. €128.000 bij een fulltime baan), waarbij de parttime factor tot een lagere aftopping leidt. Om tot een inkomen na het pensioen te komen wat past bij iemands leefstijl zal er doorgaans extra gespaard moeten worden: beleggen, lijfrentes of sparen. Het belangrijkste advies is daar al vroeg mee te beginnen.
De achterstand in pensioenopbouw voor vrouwen ontstaat dus doordat zij vaak later beginnen met werken, minder verdienen, zwangerschappen hebben, vaker parttime werken en ook vaak eerder stoppen met werken.
Amber Goedkoop is dermatoloog in het Anthoniusziekenhuis in Utrecht/ Nieuwegein en sinds kort voorzitter van het pensioenfonds van medisch specialisten SPMS, zij zit al lang in het bestuur van SPMS. Zij ziet geen verschillen in de voorwaarden voor de pensioenregeling tussen mannen en vrouwen. Zeker bij starters is de positie vergelijkbaar. Het is niet een onderwerp dat erg leeft bij jongeren. Als mensen zich vestigen als specialist zijn zwangerschappen al vaak achter de rug. Tijdens de opleiding en eerste banen zijn vrouwen vaak in dienstverband. Wat nu wel opvalt, is dat starters in het pensioenfonds jonger zijn dan voorheen. Bij het SPMS wordt nog de leeftijd tot 65 jaar werken gehanteerd. Er zijn verschillende trapcodes en regelingen voor zonder en met partner pensioen opbouwen. Elk jaar dat je eerder stopt met werken (kan vanaf 60 jaar) betekent doorgaans 7% per jaar minder opbouw van pensioenuitkering, als je daarentegen twee jaar langer doorgaat bouw je 15% meer op. Deze pensioenregeling levert een basisinkomen op (naast de AOW) waarbij men doorgaans zelf aanvullingen regelt om tot een aanvaardbaar inkomen te komen. De belastingschalen na de AOW leeftijd helpen daarbij ook. Hoe het gat tot aan het begin van de AOW opgevuld moet worden is nu niet aan de orde geweest, maar dat zal op eigen middelen aankomen.
Corinne Colette is gepensioneerd huisarts in Utrecht en bestuurslid van de beroepspensioen vereniging van de SPH (BPV). Omdat er kritischer gekeken wordt naar de aard van beleggingen door deelnemers en zij duurzaamheid hoog in het vaandel heeft is zij betrokken geraakt. De BPV heeft de hoogste zeggenschap over de pensioenen van huisartsen, die vrijwel allemaal verplicht aan dit fonds deelnemen. Ook gepensioneerden nemen deel aan de BPV. Lidmaatschap van de BPV is echter niet verplicht. Wat opvalt tot nu toe is dat vrouwen weinig betrokken zijn bij de bestuurlijke kanten van het pensioenfonds. Allerlei voorwaarden voor de opbouw van het pensioen dienen door de BPV goedgekeurd te worden. Het is vooral een toezichthoudende rol. Doordat huisartsen deelnemen aan de Vergadering van Afgevaardigden én aan het bestuur kunnen huisartsen zelf sturing geven.
De BPV gaat niet zozeer over de beleggingen, waar specialisten van de SPH verantwoordelijk voor zijn, maar men kijkt nu wel welke eisen gesteld kunnen worden aan de aard van de beleggingen, zoals duurzaamheid of maatschappelijke verantwoord beleggen.
Wat vooral ook ten aanzien van het onderwerp van de financiële positie van vrouwelijke deelnemers van belang is, zijn de regels die er nu gelden voor de basis van de premiestelling: in een zwangerschap kan er uitstel geboden worden voor premie afdracht. Ook kan het inkomen dat als ijkmoment geldt (3 jaar tevoren) nu meer gebalanceerd worden, wat mede voor waarnemers wenselijk is i.v.m. wisselende inkomsten.
Het was een informatieve avond waarbij een aantal knelpunten benoemd werden voor de opbouw van een pensioen voor vrouwen. En dan hebben we het nog niet eens over het nieuwe pensioenstelsel gehad!
We kwamen helaas niet toe aan mogelijke oplossingsrichtingen voor die knelpunten:
· Ook bij het uitstellen van premie betalen in een zwangerschapsverlof loopt een vrouw achterstand op in haar pensioeninleg. Hierbij is er een ongelijkheid tussen dienstverband en vrije vestiging. Maar eigenlijk zouden we ons moeten afvragen of dit niet een collectieve verantwoordelijkheid is voor de samenleving: zoals het UWV de zwangerschapsuitkering betaalt, zou ook de premie voor het pensioen overgenomen kunnen worden.
· Het bewustzijn voor financiële onafhankelijkheid nu en na pensionering moet al vroeg in het werkzame leven aanwezig zijn: zorg voor voldoende inkomsten nu én begin op tijd met aanvullen wat je later ook als inkomen wilt hebben.
· Geef vrouwen een grotere belastingtechnische ruimte om een pensioengat aan te vullen.
Maar dit zijn mijn eigen overwegingen na de informatie aangehoord te hebben. Ik ben benieuwd naar reacties van onze leden, want misschien kunnen we collectief daar iets mee doen!