Werkvergunning, 15 juni 2019
Nu ik wat langer in Nederland was, maakte ik Onafhankelijkheidsdag 2019 niet mee in Burundi. Wel kreeg ik veel berichten over hoe vrienden en collega's deze eerste julidag dit jaar ervoeren en doorbrachten. Terwijl in Nederland terechte aandacht werd geschonken aan het slavernijverleden, hielden Burundese politici toespraken over de gewenste samenhang van de bevolking in het nog altijd berooide postkoloniale land. Een belangrijk en trots thema was dat het hun eigen land is en ik heb er al vaak getuige van mogen zijn dat dit in het DNA van Burundezen zit. Mensen liepen op deze dag mee in feestelijke optochten, al was er een enkele demonstratie tegen nieuwe naamgevingen van bijzondere plaatsen, zoals het voetbalstadion in Bujumbura, die teveel zouden kunnen wijzen op Hutu-overheersing over de minderheid van Tutsi's. Tijdens de kolonisatie was dat andersom.
Burundezen houden van feestdagen en niet alleen omdat dat vrije dagen zijn. Ze laten graag hun respect zien voor hetgeen er wordt gevierd en tegenwoordig worden de t-shirts met opdruk vaak vervangen door overhemden en jurken van eenzelfde bontgekleurde stof van Burundese makelij, waardoor de eenheid die mensen willen vormen er echt feestelijk uitziet. De Dag van de Arbeid, Wereldvrouwendag, het zijn allemaal bijzondere en gezellige dagen. Kerstmis, Pasen en Pinksteren worden in het overheersend christelijke land beperkt tot één dag, wat in veel landen - anders dan in Nederland - het geval is. Islamitische feestdagen worden met evenveel respect door iedereen gevierd op ook weer een vrije dag. Respect en vreugde wordt ook getoond door bananenbladeren in rijen langs de zandwegen te plaatsen.
Het is niet te ontkennen dat er in Burundi een autoritaire democratie heerst, zoals in diverse andere Afrikaanse landen. Een democratie die vanuit het Westen werd opgelegd naar westerse normen. Een structuur die zonder hulp of voorbereiding uit de grond moest worden gestampt bij het vertrek van de Europeanen in 1962 kan geen ideale kenmerken hebben naar westerse leest. Verkiezingen in Burundi zijn meestal wel wat geladen, met ook angst voor onlusten of repressief geweld. Maar politieke moorden, die het Westen in het verleden ook plaatsvonden, zijn geen gewoonte meer. De moord op Louis Rwagasore in Burundi in 1961 wordt gevierd als een feestdag om deze koningszoon te eren en uiting te geven aan hetgeen hij had willen bewerkstelligen, namelijk samenhang in het land en een goede moraal onder de bevolking.
Ik ervaar langzame aanpassingen in Burundi. Zo is recent bekend gemaakt dat de tot nu toe verplichte fiscale bijdrage voor de verkiezingen van 2020 wordt geschrapt. Vrijwillige financiële bijdragen blijven welkom, werd erbij gemeld. Wanneer je het glas half leeg wilt zien kan dit betekenen dat er zichtbaarder kan worden welke burgers de heersende politici met hun bijdragen steunen en wie niet. Wanneer je het glas half vol wilt zien kan het erop wijzen dat de financiering rond is en de burgers meer te besteden overhouden, wat voor het individu een verbetering en voor het collectief van de samenleving een impuls voor de economie met zich meebrengt.
Waarom schrijf ik dit als arts op? Ten eerste omdat ik werk in een land waar je kritiek op kunt hebben, waar het onveilig zou kunnen zijn en waar je als arts te maken zou kunnen krijgen met mensenrechtenschendingen. Om dit werk te kunnen doen moet je nadenken over de vrijheid die je hebt bij de uitoefening van je vak. Ik ervaar die vrijheid. Er komt steeds meer goede regelgeving voor de zorg. Burundi is bezig met een bijstelling van de zorgverzekeringsstructuur. Er zijn moeder-en-kind faciliteiten en gratis zorg voor slachtoffers van epidemieën. Vrouwen worden niet achtergesteld. In Burundi vinden geen genitale verminkingen plaats. Er zijn relatief gezien veel meer vrouwelijke politici en zakelijke leiders dan in Nederland. Burundi is een land dat in eigenheid normen opbouwt; dat gaat soms langzaam en soms snel, net als elders. Een tweede reden om de bestuursvorm van het land te benoemen is dat we met onze trainingen voor opbouwwerkers in de provincies bijdragen aan het vergroten van individuele zelfredzaamheid en collectieve kracht. Dit is relevant en geeft duidelijk hoop, hebben we gemerkt. Veranderingen in de bestuursvorm van een land moeten uit de lokale bevolking komen en niet van buitenaf worden opgelegd.
Vandaag kwam mijn nieuwe werkvergunning binnen. Daar werd ik blij van.
- Amy Besamusca – Ekelschot
