Ingang, 15 mei 2019
Voor het verbeteren van de toegankelijkheid van medische zorg worden in post-conflictgebieden decentrale medische posten ingericht. Het ligt voor de hand. Voor psychosociale steun en psychiatrische zorg is dat niet anders, maar het is de lokale bevolking soms wat minder makkelijk uit te leggen waar dat goed voor is, vanwege de vele vooroordelen en stigma’s en vooral de vaak nog bestaande angst voor bezetenheid. Toch is de medische invalshoek vaak de beste, al wil dat niet zeggen dat geestelijke gezondheidszorg moet worden gemedicaliseerd. In 2016 werkte ik in het Kakuma Kamp in Noord-Kenia, op de plek waarover Dave Eggers zijn beroemde boek ‘What is the What?’ schreef. Zo’n vluchtelingenkamp wordt opgebouwd uit stokken, zeilen en zooi. Functioneert als dorp, dan als stad, maar wordt later om politieke of sociale redenen weer ontruimd. Toen ik er was, waren er na jaren leegstand meer dan 180.000 vluchtelingen in gescheurde tenten. Het was er vrij heet en de faciliteiten waren slecht. In de wijde omtrek was niets te bekennen, behalve een aantal rieten hutten van lokale bewoners, die even arm waren als de vluchtelingen. Kakuma betekent ‘Nergens’, wie noemt een kamp nou zo?
In het kamp, een soort stad dus nu, waren medische posten ingericht en daar zouden ook psychiatrische behandelingen gaan worden gegeven. Om dat te realiseren waren opleidingen nodig en dit was de reden dat de UNHCR hier een aantal internationale specialisten naartoe had gestuurd. Voor de inrichting van de psychiatrische zorgorganisatie moest de gebruikelijke discussie worden gevoerd of psychiatrische patiënten door dezelfde ingang (een omklapbaar zeil) een medische post binnen zouden komen als andere patiënten, of een eigen ingang zouden krijgen. Ofwel: buig je als behandelaars mee met het stigma of niet. Er werd besloten dat een andere ingang moest worden gebruikt. Nog geen dag later werd er een tienermeisje met een status epilepticus naar de post gebracht, dat via de gewone ingang naar binnen werd gedragen. Haar moeder was in alle staten van wanhoop en jammerde luid, wat door een aantal omstanders werd gezien als bizar gedrag. Zij holde achter de brancard (van stokken en zeil) aan, maar werd tegengehouden: omdat ze bezeten was, mocht ze niet door deze ingang naar binnen. Een doortastende verpleger greep de vrouw bij de arm en duwde haar voor zich uit alsnog de ingang in, achter haar dochter aan. Het meisje kreeg de juiste behandeling en kwam na geruime tijd bij. Toen werd de moeder kalm.
Later op de dag kwamen moeder en dochter samen door de medische ‘deur’ naar buiten, allebei kalm en allebei doodmoe. Omstanders blijven altijd lang hangen bij de medische post, als er reuring is. Zij zeiden nu dat je via de medische ingang toch snel kon genezen, waarmee ze niet doelden op de dochter met epilepsie, maar op de waanzinnige bezeten moeder. En wij wisten dat er nog veel uit te leggen was in deze setting. De volgende dag werd besloten dat het voor de medische post bij een enkele ingang zou blijven.
- Amy Besamusca – Ekelschot
