Wijkzorg, 24 juli 2019
Ik genoot van een rustig weekend in Burundi. Die ochtend was er gelegenheid voor een grote ijskoude wasbeurt vlak voordat het water uitviel en toen er een paar uur later alweer wel water uit de kraan kwam brandde ik bijna mijn handen, omdat de zon het reservoir genadeloos had verwarmd. Daarna had ik geveegd en gedweild en gewortelde avocadopitten geplant. De grote avocadobomen hadden alweer kleine vruchten. De ananaskroon kreeg al wortels maar moest nog een weekje wachten. De door een van mijn zonen tijdens zijn bezoek hier geplante bananenbomen begonnen te groeien. De mandarijntjes en sinaasappels groeiden al groter. En verder had ik de hangsloten geolied, wat met naaimachineolie een stuk makkelijker bleek te gaan dan het eerdere experiment met olijfolie. De vogeltjes floten en hipten erop los, allemaal ADHD-ers eigenlijk. In de kerk vlakbij werd lief gezongen en twee huizen verder klonk uit de keuken ineens ook een lied, ongeveer zoals bij mijn grootmoeder Ekelschot thuis soms spontaan 'Bij ons in de Jordaan' werd gezongen, al woonde de Amsterdamse familie op de Ringdijk en niet in de Jordaan. Het hoorde bij de Amsterdamse cultuur, dus het werd gezongen. En het was heerlijk om allemaal samen te zingen, dat weet ik nog goed. Die cultuur was een extra dimensie in het bestaan op zondagmiddag.
Terwijl ik zo mijmerend bezig was, bedacht ik het volgende. In Burundi leef je eigenlijk continu in een 4-dimensionale wereld: naast 3-dimensionaal waarnemen is er ook de andere cultuur. Er is daar iets dat je niet ziet en er toch is. Het kunnen ook de Burundese voorouders zijn, wie weet. Wat je niet ziet, bestaat daar toch. Dat is natuurlijk in elke cultuur en ook in Nederland zo, alleen merken we dat niet meer op als we het gewend zijn.
Wat je ook niet ziet, zijn de vele zelfdodingen in Burundi. Het formele cijfer van de WHO staat op ruim 23 zelfdodingen per 100.000 per jaar; omgerekend gemiddeld zeven zelfdodingen per dag. De belangrijkste oorzaken zijn werkeloosheid en relatieproblemen, maar ook andere psychosociale problemen en psychiatrische ziektes spelen een rol. Daarom trainen we wijkzorgers, die hier ‘agents de santé communautaire’ heten, uitvoerig in de verschillende manieren waarop zij hulp kunnen bieden aan mensen met allerlei psychische problematiek en in het herkennen van ziektes. Steeds weer blijkt dat er dan voor hen een wereld opengaat. Het geloof in traditionele geesten is in de uitgebreide binnenlanden nog sterk aanwezig, maar met de gesprekstechnieken die de wijkzorgers krijgen aangeleerd, voelen zij zich snel vertrouwd om ook andere mogelijke oorzaken van ziektes en psychosociale problemen aan hun omgeving uit te leggen. Na een training voeren ze vaak een fantastisch toneelstuk op, waarin ze laten zien hoe ze hun buurtgenoten voortaan gaan helpen en waar nodig gaan verwijzen naar een medische post. En steeds speelt de groepscultuur, zo anders dan in Nederland, daarbij een grote rol. Wijkzorg is in Burundi eigenlijk geen faciliteit, het is een gewoonte van oudsher. Dankzij onze trainingen worden er nu efficiënte professionele aspecten aan toegevoegd en wordt medische zorg voor steeds meer mensen bereikbaar.
- Amy Besamusca – Ekelschot
