Ozempic-crackers en Wegovy-koekjes bij de supermarkt: een kwestie van tijd?
In 2024 had ik een discussie met een jonge dertiger die nuchter opmerkte dat Ozempic over een paar jaar wellicht een standaardonderdeel van onze voeding zou worden. "Straks koop je het gewoon als cracker of koekje bij de supermarkt," voegde hij eraan toe. Mijn primaire reactie was: de voedselindustrie maakt ons te dik, en de farmaceutische industrie verkoopt maar al te graag de afslankmiddelen.
Hoe realistisch is dat: een ozempic-koekje bij de thee en wegovy-croutons in de soep?
Enkele feiten
Ruim 2,5 miljard mensen wereldwijd hebben overgewicht of obesitas. Zowel de WHO, de EU als de Gezondheidsraad erkennen obesitas (BMI > 30) als een ziekte. Het aantal mensen met overgewicht groeit explosief, met kinderen als een van de meest getroffen groepen.
Inzicht in de oorzaken van obesitas groeit. Het gaat niet alleen om eetgewoonten, maar ook om complexe interacties tussen genetisch materiaal, de werking van de alvleesklier, vetweefsel, het microbioom, het brein en diverse hormonen. Individueel gezien ontstaat obesitas door een combinatie van genetische aanleg en opvoeding, inclusief de invloed van een omgeving vol ongezonde verleidingen: van de supermarkt tot het schoolplein.
Omdat obesitas multifactorieel bepaald is, beveelt de WHO aan om interventies als een pakket en op meerdere manieren te organiseren. Een van de concrete aanbevelingen is de invoering van een suikertaks, een maatregel die in diverse landen effectief is gebleken. Het RIVM onderzocht dit in Nederland.
Wat helpt tegen gewichtstoename?
Het sleutelwoord is leefstijl. Meer bewegen, calorievrij drinken en bewust omgaan met calorie-inname zijn essentieel. Vragen die kunnen helpen: wat heb je niet nodig? Wat is gezond? En waar sluipen slechte gewoonten in, zoals ‘s avonds snacken, overmatig gebruik van suikerhoudende dranken, of eten uit vermoeidheid of verveling?
Voor kinderen ligt de nadruk op gezond eten, suikervrij drinken en voldoende bewegen.
Het Voedingscentrum biedt hulpmiddelen, zoals de apps Kies Ik Gezond?, Slim Koken en Mijn Eetmeter, die gratis beschikbaar zijn en praktische ondersteuning bieden.
Voor sommige mensen is leefstijlinterventie alleen niet voldoende. Ze blijven worstelen met een vicieuze cirkel, waarbij gewrichtsklachten en andere gezondheidsproblemen het moeilijk maken om meer te bewegen en bij het afvallen. Medicatie, zoals GLP-1-receptoragonisten, kan hier tijdelijk uitkomst bieden. Deze stoffen bootsen het effect van het hormoon GLP-1 na, dat na een maaltijd door de darmcellen wordt aangemaakt.
Een nadeel van deze medicatie is dat na het stoppen 83% van de mensen weer aankomt. Dit komt mogelijk door het zogenaamde obesogene geheugen van vetcellen. Interessant genoeg zijn er ook mensen bij wie het gewichtsverlies wel blijvend is, een groep die volgens professor Liesbeth van Rossum (Erasmus MC) nader onderzoek verdient.
Voor- en nadelen
In een studie gepubliceerd in The Lancet (augustus 2024) werden 17.600 mensen met overgewicht en obesitas gevolgd. Zij gebruikten semaglutide en verloren gemiddeld 10% van hun lichaamsgewicht. Daarnaast daalde hun risico op ernstige cardiovasculaire aandoeningen met 20%. Toch blijven er veel onbekenden, zoals de lange-termijneffecten, de impact van herhaald gebruik (‘kuren met spuitjes’), van hogere doseringen en nadelige effecten van de middelen met meerdere aangrijpingspunten.
Naast voeding en beweging lijkt ook blootstelling aan hormoonverstorende chemicaliën (EDC’s) een rol te spelen in de wereldwijde toename van obesitas. Deze stoffen, die onder andere via drinkwater in het milieu circuleren, kunnen het evenwicht tussen honger en verzadiging verstoren. Hier is meer onderzoek en aandacht voor nodig.
Economische en maatschappelijke dimensies
Volgens The Economist hebben GLP-1-medicijnen de kijk op obesitas veranderd: van een kwestie van wilskracht naar een chronische aandoening. Dit belooft niet alleen impact op obesitas en diabetes, maar mogelijk ook op levensduur en welzijn.
De marktwaarde van GLP-1-medicijnen is enorm. Farmaceut Novo Nordisk, producent van Ozempic en Wegovy, heeft een marktwaarde die groter is dan de totale economie van Denemarken. De patenten op semaglutide lopen in 2026 af, maar secundaire patenten beschermen de markt tot circa 2033. Daarna kan generieke concurrentie de prijzen drukken.
Vergoedingen en beleid
De NHG-standaard Obesitas en overgewicht (herziening 2024) vermeldt dat semaglutide en liraglutide voor obesitas geregistreerd zijn, maar dat de variant semaglutide 1 mg in Nederland niet geregistreerd is voor deze indicatie. Het Zorginstituut Nederland adviseerde in 2024 om Wegovy niet te vergoeden vanuit het basispakket vanwege onduidelijkheden over langetermijneffecten en de impact op het zorgbudget. Voor diabetespatiënten met obesitas wordt het medicijn wel vergoed.
In 2023 werd 49% meer uitgegeven aan semaglutide dan in 2022.
In 2022 werden aan mensen die er zelf voor moeten betalen, 2000 keer geneesmiddelen als Ozemoic, Wegovy en Mounjaro verstrekt door apothekers; in 2023 was dat 109 000 keer het geval.
Op 15 januari 2025 introduceerde The Lancet nieuwe definities van obesitas, waaronder "preklinische obesitas." Dit betreft een toestand van overmatige vetopslag waarbij de orgaanfuncties nog behouden bleven, maar het risico op obesitas-gerelateerde aandoeningen verhoogd is. Deze definitie-verruiming moeten ondersteuning gaan bieden aan betere besluitvorming en prioritering van interventies.
Ozempic-crackers en Wegovy-koekjes?
Vooralsnog is dit niet haalbaar. Een orale variant van GLP-1-medicatie (Rybelsus) is al beschikbaar is maar de timing van inname is zeer kritisch: het middel verdraagt geen maagzuur. De farmaceutische industrie werkt hard aan alternatieven die niet geïnjecteerd hoeven te worden. Vrije en onbeperkte beschikbaarheid blijft discutabel in het licht van de volksgezondheid. Daarbij is waakzaamheid geboden voor mogelijke milieueffecten van GLP-1-agonisten in afvalwatersystemen.
Het idee van medicinale koekjes en crackers lijkt nu nog onrealistisch.
Het is en blijft zeer de vraag hoe ver de farmaceutische industrie en de samenleving willen en moeten meegaan in het ‘vermedicaliseren’ van de volksgezondheid.
Dit is een beknopte weergave van een artikel dd. 15 jan.2025 onder de titel:
Tijdsbeeld Overgewicht en Pharma.
Voor bronnen en data wordt verwezen naar:
https://miasol.nl/publicaties/202501 Tijdsbeeld Overgewicht en Pharma.pdf
Toevoeging in dit artikel uit