The Athena doctrine

Gerecenseerd door: Angelique van Dam

De gezondheidszorg is al een tijd enorm in beweging. Om met Jan Rotmans (*1) te spreken: in tegenstelling tot een tijdperk van veranderingen leven we nu in een verandering van tijdperken. Dit staat voor een tijd waar alles in beweging is en er veranderingen optreden in regels, wetten, organisaties, denkbeelden en ideeën, omgangsvormen en gedragingen, die onze samenleving bepalen. Rotmans spreekt van een kanteling.

Enkele veranderingen die hij ziet: succesvolle organisaties veranderen van verticale organisatie naar horizontaal en de manier van besturen verandert van “top-down” naar “bottom-up”.

Nu is dus hét moment om als artsen mee te bepalen hoe we die nieuwe gezondheidszorg eruit willen laten zien. Dat betekent dat we in leiderschap moeten stappen: verantwoordelijkheid moeten nemen voor wat er in onze wereld gebeurt. Iedereen heeft een andere manier waarop hij/zij vanuit kracht in leiderschap kan stappen en leiderschap staat altijd tegenover slachtofferschap.

Wat is nu “vrouwelijk leiderschap”? Het boek “the Athena doctrine” geeft daar een antwoord op. Het is gebaseerd op een survey dat in 2011-2012 is gedaan onder 64.000 mensen in 13 landen. Deze 13 landen vertegenwoordigen samen 65 % van het wereld bruto nationaal product. (*2). Zij hebben deze mensen een groot aantal vragen gesteld over succes, over leiderschap en over mannelijke en vrouwelijke eigenschappen. De antwoorden op deze vragen zijn daarna op statistisch significante wijze met elkaar verbonden. Het is belangrijk om te noemen, dat mannelijk en vrouwelijk hierbij los staat van mannen of vrouwen. Wel is het zo, dat vrouwen vaak meer vrouwelijk eigenschappen hebben, dan mannen en vice versa.

De geënquêteerden in deze survey noemen de volgende eigenschappen als de sleutel tot succes in deze tijd:

• Verbinding: de vaardigheid om menselijke netwerken te vormen en te onderhouden.
• Bescheidenheid: een benadering die luisteren naar- en leren van anderen bevordert en het delen van de eer.
• Directheid: de bereidheid om je open en eerlijk uit te spreken.
• Geduld: erkenning dat sommige oplossingen langzaam ontstaan.
• Empathie: een verbinding met anderen die begrip voor elkaar bevordert.
• Betrouwbaarheid: een houding die vertrouwen uitnodigt.
• Openheid: openstaan voor andere mensen en ideeën.
• Flexibiliteit: de vaardigheid om te veranderen en aan te passen wanneer de omstandigheden daar om vragen.
• Kwetsbaarheid: de moed om menselijk te zijn zoals benoemen van emoties en erkennen van fouten.
• Balans: een helderheid over zingeving.

Ook gaven de meesten aan deze eigenschappen te zien als vrouwelijk. Aan de combinatie van deze eigenschappen linkten de schrijvers de kwaliteiten van de Griekse godin Athena (*3).

De conclusie van deze survey is, dat veel kwaliteiten waar een ideale leider aan zou moeten voldoen worden gezien als vrouwelijke kwaliteiten. Dit is natuurlijk een boeiende conclusie voor de gezondheidszorg waar steeds meer vrouwelijke dokters aan het werk zijn.

Nog niet eens zo heel lang geleden pasten vrouwen in de gezondheidszorg hiërarchie zich aan aan de heersende mannelijke normen in leiderschap. Dit leek de enige manier te zijn om geaccepteerd, gehoord en gezien te worden. Er is dus werk aan de winkel aan twee kanten: Aan één kant een omwenteling in het denken over organisaties in de gezondheidszorg. En aan de andere kant vraagt het van ons, vrouwen in de gezondheidszorg, om de moed om onze eigen unieke en vrouwelijke manier van leiderschap in te zetten om de gezondheidszorg te creëren die voor ons werkt en in de huidige maatschappij past. In die veranderende maatschappij is namelijk iets anders nodig dan voorheen.

Naar aanleiding van het bezoeken en onderzoeken van vele, diverse en succesvolle bedrijven in de bovengenoemde 13 landen komen de schrijvers tot aanbevelingen. Zij baseren dit op wat zij in die bedrijven hebben gezien. Wat er bleek te werken in die organisaties is:

In leiderschap:

• Empathie en steun bieden
• Eigen gewin ondergeschikt maken aan een groter doel: dienend leiderschap
• Promoten van een positieve cultuur
• Open en inclusief beslismodel
• Geduldig zijn en vooruit kijken naar het grotere verhaal

In Innovatie:

• Empathie als catalyst
• Complimenten geven belangrijker maken dan bekritiseren

In organisatie management:

• Win-win creëren
• Een open en transparante organisatie
• Cohesie creëren en dingen gedaan krijgen

Carrière management:

• Eerlijkheid voor laten gaan
• Kwetsbaarheid als kracht
• Focus verschuift van creëren van overvloedige weelde naar creëren van invloed
• Onbaatzuchtigheid versus egoïsme

Verandermanagement:

• Altijd blijven leren
• Flexibiliteit

De conclusies van dit boek worden bevestigd in steeds meer onderzoeken en artikelen over leiderschap en over wat de wereld nodig heeft. We leven in een gecompliceerde, sterk verbonden en interafhankelijke maatschappij. Daarin blijken de eigenschappen die “mannelijk” genoemd worden zoals agressie en controle minder efficiënt dan de vrouwelijke waarden van samenwerking en in het delen in de eer.

Hopelijk maakt bovenstaande jullie allemaal enthousiast om steviger in te gaan zetten, wat je als vrouwelijke dokter van nature bezit: vrouwelijk leiderschap.(*1) Jan Rotmans, hoogleraar transitiekunde Erasmus. Boek “verandering van tijdperk”, 2014.
(*2) 13 landen: Brazilië, Canada, Chili, China, Frankrijk, Duitsland, India, Indonesië, Japan, Mexico, Zuid Korea, UK en US. Hierbij was het doel om een brede variatie te kiezen van culturele, geografische, politieke, religieuze en economische diversiteit.
(*3) Athena als godin van kunst, industrie, landbouw en ambachten. Athena gaf de Grieken de olijfboom, die hun economie en cultuur duurzaam maakte. Als er conflicten waren, antwoordde zij met strategie en tactiek, terwijl haar broer Ares met geweld reageerde.