'Diversiteit in de zorg' dd 13 september 2023
Verslag door Hedwig Grooten
Verslag VNVA online presentatie “Meet the Experts” 13 september 2023
Thema: Diversiteit in de zorg.
Presentatie:
Bij dit eerste online “Meet -the-expert(s)” webinar van academisch jaar ‘23-‘24 brachten Marian Mourits – hoogleraar gynaecologische oncologie UMCG- en Lawrencia Bawuah Dsane - fellow gynaecologische oncologie Erasmus– op heldere en persoonlijke wijze hun kennis, observaties en ervaringen in beeld rond diversiteit en inclusie op de werkvloer in de gezondheidszorg.
Sprekers en ruim 30 deelnemers werden deze avond welkom geheten door Samar Orwa. Samar is semi -arts Gynaecologie & Obstetrie in Groningen, bestuurslid van de VNVA en actief in de Young VNVA. Zij gaf een korte toelichting over de onderwerpen van deze avond en een toelichting op het belang van focus op diversiteit en inclusiviteit. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat iedereen zich welkom voelt, goed kan werken en er ook eerlijk voor beloond wordt? Hoe herkennen we signalen van subtiele genderstereotypen en discriminatie? Wat kan beter? Deze avond is daarmee ook een aanloop voor het komende lustrumfeest op 7 oktober - 90 jaar VNVA - met als thema “ verbinding door diversiteit”.
In haar presentatie “Diversiteit & inclusie in de zorg” bracht Marian Mourits de opvallende en nog steeds bestaande gender onevenredigheid in de medische wereld in beeld aan de hand van twee projecten waar ze de afgelopen jaren mee bezig is geweest. Ondanks feminisering van het vak zien we naar verhouding nog steeds witte mannen in leidinggevende posities. Er is wel iets veranderd maar er zijn nog steeds veel zichtbare en onzichtbare drempels. Discriminatie in de zorg (zowel aan werkgevers kant als zorg kant) is nu minder goed zichtbaar dan vroeger. Het is subtieler. Maar er is wel degelijk aantoonbaar sprake van een gender pay gap en een mid career dip in de medische wereld. Vergeleken met mannen komen vrouwen ondanks soms zeer hoge kwaliteiten minder vaak op topposities. Marian legde uit dat dit zowel met verwachtingen te maken heeft, als ook met gebrek aan representatie aan de top, met genderstereotypering en met de masculiene cultuur.
Naar aanleiding van wat zij in de praktijk om zich heen hoorde heeft Marian - samen met dr. Carolien Schröder, internist oncoloog - het initiatief genomen voor een onderzoek in het UMCG naar verschillen in salariëring tussen mannen en vrouwen in de zorg. Zij kreeg daarvoor alle medewerking van de directeur P&O van het UMCG. In een brede samenwerking met economen van de RUG is een groot onderzoek (> 13.000 personen) gedaan over 9 jaren (2012 – 2020). Er is gekeken naar verschillen in salariëring en die zijn er. Vrouwen worden in alle functieschalen (iets) minder betaald dan mannen. Vrouwelijke medisch specialisten verdienen gemiddeld minder dan mannen. Het verschil blijkt beperkt in het basissalaris, maar vooral te zitten in toelagen en gratificaties. Dit zijn meer subjectieve extra beloningen die kennelijk vaker aan mannen dan aan vrouwen worden toegekend. Naar aanleiding van de uitkomsten van dit onderzoek is er binnen het UMCG een tasforce opgericht die meerdere maatregelen gaat nemen om de verschillen weg te werken en in de toekomst de salarissen te monitoren. Ook wordt gepleit voor meer transparantie, conform een recent aangenomen Europese wet.
Ander onderzoek waarbij Marian betrokken is, is onderzoek naar het fenomeen van “de lekkende pijplijn” het verschijnsel dat vrouwen in de loop van hun carrière procentueel minder doordringen naar hogere (academische) posities. Zie ook het artikel met die titel “Zo komen we er niet met diversiteit in de UMC’s“ in het NTVG. In geval van “gelijke geschiktheid” zal de keuze vanwege onbewuste genderstereotypering meestal in het voordeel van mannen uitvallen. Bewustzijn hierover is van belang! De medische wereld kent een masculiene structuur en cultuur. Dit is fraai verwoord door prof. Kiki Lombarts in een opiniestuk in het toonaangevende NEJM: Medicine is not gender neutral - She is male. Ze betoogt daarin dat de geneeskunde een masculien construct is waar waarden zoals objectiviteit, macht, rationaliteit, snelheid, lef, risico nemen voor een belangrijk deel bepalen hoe de geneeskunde is georganiseerd, gefinancierd en wordt gewaardeerd. Competenties zoals compassie, samenwerken, communiceren, intuïtie, zorgvuldigheid, steun en aandacht worden minder gewaardeerd dan de objectieve data. Een verschil in perspectief en verschil in verwachtingen.
De laatste tijd zien we meer aandacht voor aantoonbare man-vrouw verschillen in de geneeskunde qua performance, terwijl we moeten waken om hier een ‘battle of the sexes’ te voeren. Mannen en vrouwen hebben zowel masculiene als feminiene eigenschappen in meer of mindere mate. Waar het om gaat is die beide typen eigenschappen te waarderen en in te zetten voor optimale zorg.
Wordt de dokter die je wilt zijn!
Recent verschenen ook een paar publicaties over verschillende uitkomsten in van operaties door mannelijke en vrouwelijke chirurgen. Deze zijn informatief en laten zien: Het maakt uit! Vrouwen doen het niet slechter, maar anders en soms beter. Dus niets is onveranderlijk: vrouwen moeten hun eigen waarden inbrengen in de zorg!
Willen we meer diversiteit en de dip in carrièrestappen oplossen dan zullen we stereotypering moeten ontrafelen en aandacht geven aan de invloed van genderschema’s. Transparantie en openheid zou de gap kleiner kunnen maken.
Geef leidinggevenden een formele rol om diversiteit en doorstroom te vergroten en monitor de vorderingen! Er is een enorme pool aan ambitieus talent. Het is belangrijk dat dit talent herkend wordt en dat deze kwaliteiten erkend en ondersteund worden en een plaats krijgen (en innemen) in de zorg. Word de arts die we willen zijn. Waarbij ook ruimte is voor meer warmte. Waarom duurt het allemaal zo lang en gaan we zo langzaam vooruit?
Aanbevolen / leestip ”Why so slow” Virginia Valian. (boek 1999, MIT press) en Kiki M.J. Lombarts & Abraham Verghese, the NEJM 386;13, March 31, 2022.
Take home message:
Wees/word jezelf en pas je niet (teveel) aan. Je kunt de nieuwe cultuur helpen maken!
(H)erken ambities van vrouwen om je heen.
(H)erken de genderstereotypering ook in jezelf.
Wees mentor / sponsor als je kunt.
Na een korte uitwisseling aan de hand van vragen was het woord aan Lawrencia Dsane.
Voor Lawrencia was Marian tijdens haar opleiding tot gynaecoloog een inspirerend “rolmodel”. Ze was haar opleider en voor Lawrencia in dit traject een bijzondere en belangrijke mentor en sponsor.
De presentatie van Lawrencia spitste zich toe op de vragen wat diversiteit voor ons betekent op de werkvloer. Het is belangrijk dat we niet zomaar genoegen nemen met aannames en vooroordelen zeker wanneer er een cultureel verschil is en/of een taalbarrière speelt. Kijk en luister goed naar de ander, zie de ander. Neem de tijd en aandacht om de hulpvraag helder te krijgen en op te lossen. Begrijpen we altijd het perspectief van waaruit patiënten naar ons komen? Zorgen we voor goede communicatie (professionele tolk!) en verdiepen we ons in achterliggende (culturele) aspecten?
Aan de hand van casuïstiek rond twee patiënten verhelderde Lawrencia hoe het kan mislopen met communicatie en beeldvorming (aannames). Uit deze casuïstiek komt naar voren hoe taalbarrières kunnen zorgen voor grote misverstanden en gebrek aan interesse kunnen leiden tot verkeerde diagnoses!
De boodschap is helder: Om te exploreren wat er aan de hand is, is het nodig dat er (voor zover mogelijk) communicatie in eigen taal plaatsvindt met hulp van een professionele tolk! Ook voor uitleg aan de patiënt is een goede tolk belangrijk en let wel!: Soms is medische informatie moeilijk te vertalen. Er werden ook voorbeelden ingebracht waarin familieleden aantoonbaar niet correct en niet volledig vertalen.
De vraag blijft hoe we ervoor zorgen wij dat wij de patiënten begrijpen en dat de patiënten ons begrijpen. Dit is niet altijd makkelijk en een punt van zorg. Maar het is ook onze verantwoordelijkheid!
Daarnaast lopen we allemaal aan tegen allerlei vooroordelen. Dit geldt voor artsen maar ook voor patiënten. We discrimineren. Niemand is daar vrij van. Het blijft soms lastig om wegen te vinden om daar goed mee om te gaan. Hoe vinden we een goede balans?
Laten we de uitdaging aangaan om meer diversiteit te omarmen.
Daarnaast: Inclusieve zorg begint bij inclusieve werving en selectie!
We kijken terug op mooie inspirerende online ontmoeting met veel ruimte voor persoonlijke input, een waardevolle discussie en oprechte aandacht voor diversiteit.
Met dank aan Marian en Lawrencia, alle deelnemers en de VNVA voor de organisatie!