'Gendersensitieve huisartsgeneeskunde', 1 maart 2022
Door Annelie Bisschops
Naar aanleiding van het recent verschenen boek Gendersensitieve huisartsgeneeskunde onder redactie van Toine Lagro-Janssen en Doreth Teunissen, was de laatste te gast in onze virtuele huiskamer. Doreth is huisarts en senior onderzoeker/docent aan de vakgroep Eerstelijnsgeneeskunde en hoofd van het Kenniscentrum Sekse en diversiteit in medisch onderwijs (SDMO) van het Radboudumc in Nijmegen.
We kregen ter voorbereiding twee casus. Deze verwarden mij enigszins. Het bleek dat andere deelnemers hetzelfde hadden. Reden? Beide casus gingen over mannen. Tja, zo werkt vooroordeel op het gebied van gender dus ook, dat je casus over vrouwen verwacht. Maar beide casus waren wel degelijk on topic. Osteoporose komt (veel) vaker voor bij vrouwen en daar ben je wellicht bij mannen minder op bedacht. Ook depressie komt bij vrouwen vaker voor, maar uit zich ook vaak anders. Vrouwen hebben vooral de klassieke (DSM) symptomen. Mannen veelal vager klachten als zich niet goed voelen, middelengebruik of impulsief gedrag. Suïcidepogingen van mannen slagen vaker.
Er zijn heel veel aandoeningen waarvan de prevalentie verschilt voor mannen en vrouwen. Doreth liet diverse overzichten te zien. Allen zijn terug te vinden in bovengenoemd boek. Sekse is niet hetzelfde als gender. Sekse is biologisch, chromosomaal hormonaal: geslachtskenmerken. Gender is het subjectieve gevoel tot de ene of andere sekse te behoren. Dit ontwikkelt zich al met 18 – 24 maanden oud. Dan zijn er nog geslachtsrollen. Ongeschreven regels over het gedrag van een sekse. Deze zijn cultureel bepaald en tijd gebonden. Socialisatie leert ons hoe we vrouw dan wel man 'behoren' te zijn.
Mannen en vrouwen communiceren anders, maar verschillen ook in wanneer en hoe ze hulp zoeken en klachten ervaren en presenteren. Het maakt dus uit of je als dokter man of vrouw bent en wie je patiënt is. Ook risicofactoren, symptomen en pathofysiologie kunnen verschillen. En daarmee dus ook je diagnostisch onderzoek, de behandeling en de prognose. Ziektebeelden zoals we die geleerd hebben zijn vrijwel altijd het ziektebeeld zoals mannen die hebben. Het ziektebeeld van vrouwen wordt dan 'atypisch' genoemd. Maar dat is onterecht; het ziektebeeld van vrouwen verschilt van dat van mannen maar vertoont voor vrouwen onderling wel grote overeenkomsten, dus is typisch voor vrouwen.
'Maakt het voor mijn handelen uit of deze patiënt man of vrouw is?' Als je dat doet stelt Doreth, dan ben je goed op weg om gendersensitieve geneeskunde te bedrijven en zorg je ervoor dat mannen en vrouwen gelijk worden behandeld.
Voetnoot:
Het Kenniscentrum Sekse en diversiteit in medisch onderwijs (SDMO) is online te raadplegen. De VNVA heeft een abonnement. Wilt u het SDMO raadplegen vraag dan bij het secretariaat van de VNVA hoe u toegang kunt krijgen.